1. Tồn lưu dịch kính thủy nguyên là gì?

Dịch kính là khối chất dạng gel trong suốt, chiếm phần lớn thể tích của nhãn cầu và đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hình dạng mắt cũng như truyền ánh sáng đến võng mạc. Trong quá trình phát triển của thai nhi, tồn tại một cấu trúc mạch máu gọi là dịch kính thủy nguyên (persistent fetal vasculature). Ở người bình thường, cấu trúc này sẽ thoái triển và biến mất sau khi trẻ chào đời.

Tuy nhiên, ở một số trường hợp, quá trình này không diễn ra hoàn toàn, để lại tình trạng tồn lưu dịch kính thủy nguyên. Đây là một bệnh lý bẩm sinh hiếm gặp ở trẻ nhỏ, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thị lực nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Tồn lưu dịch kính thủy nguyên (Persistent Fetal Vasculature – PFV) không liên quan đến yếu tố di truyền mà chủ yếu là do sự rối loạn trong quá trình phát triển bào thai. Khi hệ thống mạch máu thủy tinh thể – dịch kính không thoái triển đúng giai đoạn, các sợi mạch máu và mô xơ tồn tại dai dẳng trong nhãn cầu, dẫn đến nhiều biến đổi bất thường.

Một số yếu tố nguy cơ có thể đi kèm:

• Trẻ sinh non.

• Mẹ gặp biến chứng trong thai kỳ.

• Trẻ có dị tật mắt bẩm sinh khác đi kèm.

3. Triệu chứng nhận biết

Trẻ mắc tồn lưu dịch kính thủy nguyên thường được phát hiện sớm bởi các dấu hiệu bất thường sau:

• Đục thủy tinh thể bẩm sinh: đồng tử trắng hoặc có ánh sáng lạ khi nhìn vào mắt trẻ.

• Lác, rung giật nhãn cầu: do sự phát triển thị lực không đều.

• Mắt nhỏ bất thường: ở một số trường hợp PFV có thể gây nhãn cầu nhỏ (microphthalmia).

• Giảm hoặc mất thị lực: khi bệnh tiến triển nặng.

Việc phát hiện sớm có ý nghĩa quyết định đến hiệu quả điều trị, vì ở trẻ nhỏ, hệ thống thị giác còn đang trong giai đoạn phát triển.

4. Phương pháp điều trị – Cắt dịch kính điều trị tồn lưu dịch kính thủy nguyên

Hiện nay, phương pháp cắt dịch kính (vitrectomy) được coi là giải pháp tối ưu trong điều trị tồn lưu dịch kính thủy nguyên. Đây là phẫu thuật vi phẫu tinh vi, sử dụng các dụng cụ chuyên dụng để loại bỏ phần dịch kính bất thường, mô xơ và mạch máu tồn dư trong mắt.

Chỉ định phẫu thuật

• Trẻ bị đục thủy tinh thể do PFV gây cản trở trục nhìn.

• Có dải xơ, mạch máu kéo căng võng mạc hoặc thủy tinh thể.

• Thị lực bị đe dọa do bong võng mạc, glôcôm tân mạch.

Quy trình cắt dịch kính điều trị PFV

1. Khám và đánh giá trước mổ: Bác sĩ sẽ siêu âm mắt, chụp OCT, làm các xét nghiệm cơ bản để xác định mức độ tổn thương.

2. Tiến hành phẫu thuật:

   • Gây mê toàn thân cho trẻ.

   • Tạo đường rạch nhỏ trên củng mạc.

   • Sử dụng dụng cụ vi phẫu cắt và hút bỏ phần dịch kính bất thường.

   • Kết hợp xử lý đục thủy tinh thể (nếu có) và đặt thể thủy tinh nhân tạo tùy trường hợp.

3. Kết thúc phẫu thuật: Đóng vết mổ nhỏ, thường không cần khâu.

Thời gian phẫu thuật

Một ca cắt dịch kính PFV thường kéo dài từ 60 – 90 phút tùy mức độ phức tạp.

5. Hiệu quả mang lại

• Cải thiện thị lực: loại bỏ các mô xơ, mạch máu cản trở ánh sáng.

• Ngăn ngừa biến chứng: giảm nguy cơ bong võng mạc, glôcôm, teo nhãn cầu.

• Tạo điều kiện phát triển thị lực cho trẻ: đặc biệt quan trọng trong “giai đoạn vàng” từ 0–6 tuổi.

Tuy nhiên, mức độ cải thiện còn phụ thuộc vào thời điểm phẫu thuật và mức độ tổn thương trước đó. Nếu phát hiện muộn, khả năng hồi phục thị lực sẽ hạn chế.

6. Biến chứng có thể gặp

Giống như các phẫu thuật mắt khác, cắt dịch kính điều trị tồn lưu dịch kính thủy nguyên cũng có thể gặp một số rủi ro:

• Xuất huyết nội nhãn.

• Tăng nhãn áp sau mổ.

• Nhiễm trùng.

• Bong võng mạc.

Tuy nhiên, với trang thiết bị hiện đại và đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, tỷ lệ biến chứng nghiêm trọng rất thấp.

7. Chăm sóc sau phẫu thuật

Để ca phẫu thuật đạt hiệu quả tối ưu, phụ huynh cần lưu ý:

• Cho trẻ dùng thuốc theo đúng chỉ định.

• Tái khám định kỳ theo lịch hẹn.

• Giữ vệ sinh mắt, tránh dụi tay vào mắt.

• Hỗ trợ luyện tập thị giác, đeo kính nếu bác sĩ yêu cầu.

Cắt dịch kính điều trị tồn lưu dịch kính thủy nguyên là phương pháp hiệu quả giúp bảo tồn và cải thiện thị lực cho trẻ mắc bệnh lý bẩm sinh hiếm gặp này. Việc thăm khám và can thiệp kịp thời có vai trò quyết định đến kết quả cuối cùng.

👉 Nếu nghi ngờ trẻ có dấu hiệu bất thường về mắt, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám ngay tại các cơ sở chuyên khoa mắt uy tín để được chẩn đoán và điều trị sớm. Liên hệ Hotline 0866 084 828 để được tư vấn chi tiết và đặt lịch khám cùng chuyên gia.