Cận thị ở trẻ em đang trở thành “đại dịch thị giác” tại nhiều quốc gia châu Á, trong đó có Việt Nam. Tỷ lệ trẻ mắc cận thị tăng nhanh chóng do áp lực học tập, thói quen dùng thiết bị điện tử và thay đổi môi trường sống. Việc hiểu đúng nguyên nhân gây cận thị ở trẻ em là bước đầu tiên để cha mẹ giúp con phòng ngừa, kiểm soát và bảo vệ đôi mắt khỏe mạnh lâu dài.
Cận thị ở trẻ em là gì?
Cận thị là tình trạng mắt không nhìn rõ vật ở xa, do ánh sáng hội tụ trước võng mạc thay vì đúng vị trí võng mạc. Trẻ cận thị thường gặp khó khăn khi nhìn bảng, xem tivi hoặc quan sát vật cách xa.
Tầm quan trọng của việc phát hiện sớm
Cận thị ở trẻ có xu hướng tiến triển rất nhanh, đặc biệt ở độ tuổi 6–16. Nếu không phát hiện và kiểm soát kịp thời, độ cận có thể tăng 1–3 độ mỗi năm, gây nhiều hệ lụy lâu dài cho sức khỏe mắt.
Hậu quả nếu cận thị tiến triển nặng
Nguy cơ cận thị nặng (>6 đi-ốp).
Tăng nguy cơ biến chứng: thoái hóa võng mạc, bong võng mạc, lỗ hoàng điểm.
Ảnh hưởng kết quả học tập và chất lượng cuộc sống.
Nguy cơ phải điều trị chuyên sâu và chi phí cao trong tương lai.
Do đó, hiểu rõ nguyên nhân là điều vô cùng quan trọng để phòng ngừa cận thị sớm cho trẻ.
Nguyên nhân di truyền
Cha mẹ bị cận thị → con có nguy cơ cao
Di truyền là yếu tố mạnh nhất gây cận thị ở trẻ.
Nếu một trong hai bố mẹ bị cận, nguy cơ trẻ mắc cận thị tăng gấp 2 lần.
Nếu cả hai bố mẹ cận thị, nguy cơ tăng gấp 3–5 lần so với trẻ bình thường.
Yếu tố gen ảnh hưởng đến trục nhãn cầu
Một số gen có liên quan đến:
Chiều dài trục nhãn cầu kéo dài bất thường (nguyên nhân trực tiếp của cận thị).
Hình dạng giác mạc và thủy tinh thể.
Khả năng điều tiết của mắt.
Những yếu tố này khiến mắt trẻ dễ bị cận thị ngay cả khi môi trường sống tốt.
Thống kê nguy cơ cận thị theo gia đình
Bố mẹ không cận: nguy cơ trẻ bị cận ~10–15%.
Một người cận: nguy cơ khoảng 35–40%.
Cả bố và mẹ đều cận: nguy cơ có thể lên tới 60–70%.
Nguyên nhân do môi trường và thói quen
Dù di truyền quan trọng, nhưng môi trường sống mới là nguyên nhân khiến cận thị bùng nổ trong xã hội hiện đại.
1. Thời gian học tập và đọc sách quá gần
Trẻ cúi sát mặt vào sách, học liên tục không nghỉ khiến mắt phải điều tiết quá mức → dẫn đến tăng độ cận.
2. Sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều
Điện thoại – máy tính bảng – tivi gây:
Mỏi mắt kéo dài
Khô mắt
Giảm khả năng điều tiết
Tăng nhanh độ cận nếu sử dụng >2 giờ/ngày
3. Thiếu ánh sáng tự nhiên, ít hoạt động ngoài trời
Nghiên cứu cho thấy:
Trẻ chơi ngoài trời ≥ 2 giờ/ngày giảm 30–50% nguy cơ cận thị.
Ánh sáng tự nhiên giúp:
Giảm kéo dài trục nhãn cầu.
Tăng cường sức khỏe võng mạc.
Giảm điều tiết quá mức.
4. Tư thế học tập không đúng
Ngồi gù lưng, cúi sát vở.
Khoảng cách từ mắt đến sách < 30 cm.
Ánh sáng phòng học kém.
Những yếu tố này gây tăng áp lực điều tiết, dẫn đến cận thị sớm.
Nguyên nhân do các yếu tố sinh lý khác
1. Cận thị tiến triển khi trẻ lớn nhanh (tuổi dậy thì)
Đây là giai đoạn trục nhãn cầu phát triển mạnh → độ cận dễ tăng nhanh trong 2–3 năm.
2. Cận thị do bệnh lý mắt khác
Một số bệnh lý có thể khiến trẻ bị cận thị thứ phát:
Loạn thị nặng
Nhược thị
Giác mạc hình chóp (keratoconus)
Tổn thương võng mạc
3. Sự phát triển bất thường của giác mạc
Nếu giác mạc quá cong hoặc thủy tinh thể thay đổi cấu trúc, ánh sáng sẽ hội tụ lệch khỏi võng mạc → gây cận thị.
Cách phòng ngừa cận thị ở trẻ em
Phòng bệnh bao giờ cũng tốt hơn chữa bệnh – đặc biệt trong cận thị học đường.
1. Khuyến khích trẻ ra ngoài chơi dưới ánh sáng tự nhiên
Tối thiểu 2 giờ/ngày.
Giúp giảm điều tiết mắt và giảm nguy cơ cận thị.
2. Giới hạn thời gian dùng thiết bị điện tử
Trẻ < 6 tuổi: hạn chế tối đa.
Trẻ 6–12 tuổi: < 2 giờ/ngày.
Áp dụng quy tắc 20-20-20: sau mỗi 20 phút nhìn gần → nhìn xa 20 feet (6m) trong 20 giây.
3. Tư thế học tập đúng cách
Khoảng cách từ mắt đến sách: 30 – 35 cm.
Ánh sáng đầy đủ, ngồi thẳng lưng.
Không đọc sách trên giường.
4. Khám mắt định kỳ
6 tháng – 1 năm/lần.
Sớm phát hiện độ cận và nguy cơ tiến triển.
Lời khuyên từ chuyên gia nhãn khoa
Không tự ý mua kính hoặc thuốc nhỏ mắt cho trẻ.
Kiểm tra chiều dài trục nhãn cầu để dự đoán nguy cơ tiến triển.
Tùy mức độ cận, bác sĩ sẽ áp dụng phương pháp kiểm soát phù hợp như:
Ortho-K
Atropine liều thấp
Tròng kính Myopia Control
Liệu pháp ánh sáng đỏ
Kết hợp thay đổi lối sống và thói quen sinh hoạt để đạt hiệu quả tối ưu.
Kết luận
Hiểu rõ nguyên nhân gây cận thị ở trẻ em giúp cha mẹ chủ động phòng ngừa và bảo vệ thị lực cho con ngay từ sớm. Cận thị có thể kiểm soát hiệu quả nếu phát hiện kịp thời và áp dụng đúng phương pháp.
👉 Nếu con bạn có dấu hiệu cận thị, hãy đưa trẻ đến khám tại Bệnh viện Mắt Ánh Dương – nơi sở hữu đội ngũ bác sĩ nhãn nhi giàu kinh nghiệm và các phương pháp kiểm soát cận thị hiện đại nhất như Ortho-K, Atropine, Myopia Control, ánh sáng đỏ…
📞 Hotline đặt lịch: 0866 084 828
Hãy hành động hôm nay để bảo vệ đôi mắt con ngày mai!
