Trong những năm gần đây, cận thị ở trẻ em đang trở thành một vấn đề sức khỏe học đường đáng báo động. Không ít cha mẹ nghĩ rằng đeo kính gọng thông thường là đủ, nhưng thực tế, việc chỉ đeo kính không thể ngăn độ cận tăng nhanh theo thời gian. Chính vì vậy, kiểm soát cận thị ở trẻ là một bước quan trọng để bảo vệ thị lực lâu dài, giúp trẻ học tập và sinh hoạt thoải mái hơn.

Cận thị ở trẻ em là gì?

Cận thị ở trẻ em là tình trạng mắt không nhìn rõ vật ở xa, do hình ảnh hội tụ trước võng mạc thay vì đúng trên võng mạc. Đây là một tật khúc xạ phổ biến, ngày càng xuất hiện sớm hơn, thậm chí ngay từ độ tuổi tiểu học.

Nguyên nhân dẫn đến cận thị ở trẻ thường bao gồm:

• Di truyền: nếu cha hoặc mẹ bị cận thị, nguy cơ con cũng mắc cận thị cao hơn.

• Học tập quá nhiều: trẻ thường xuyên đọc sách, viết bài trong thời gian dài mà không nghỉ ngơi hợp lý.

• Sử dụng thiết bị điện tử: việc dùng điện thoại, máy tính bảng, tivi quá lâu gây căng thẳng thị giác.

• Thiếu vận động ngoài trời: ánh sáng tự nhiên giúp mắt điều tiết tốt hơn và hạn chế nguy cơ cận thị.

Theo nhiều nghiên cứu, tỷ lệ cận thị ở trẻ em tại Việt Nam đang tăng nhanh, đặc biệt ở khu vực thành thị, nơi trẻ ít có cơ hội hoạt động ngoài trời và phải học tập căng thẳng hơn.

Vì sao cần kiểm soát cận thị ở trẻ?

Việc kiểm soát cận thị từ sớm mang lại nhiều lợi ích thiết thực:

• Ngăn độ cận tăng nhanh theo năm: nhiều trẻ có thể tăng 1–2 độ mỗi năm nếu không được can thiệp.

• Hạn chế biến chứng: cận thị nặng dễ gây thoái hóa võng mạc, bong rách võng mạc hoặc nhược thị.

• Giúp trẻ học tập và sinh hoạt thoải mái hơn: khi thị lực ổn định, trẻ tự tin hơn trong học tập, thể thao và các hoạt động hàng ngày.

Các phương pháp kiểm soát cận thị ở trẻ hiện nay

Kính Ortho-K (kính áp tròng cứng ban đêm)

Kính Ortho-K là loại kính áp tròng đặc biệt, đeo vào ban đêm để tạm thời thay đổi hình dạng giác mạc. Nhờ đó, trẻ có thể nhìn rõ vào ban ngày mà không cần kính gọng.

• Cơ chế: chỉnh hình giác mạc tạm thời.

• Hiệu quả: vừa cải thiện thị lực ban ngày, vừa làm chậm tiến triển cận.

• Đối tượng: phù hợp với trẻ từ 6 tuổi trở lên, có ý thức vệ sinh kính tốt.

Kính áp tròng mềm kiểm soát cận

Khác với kính áp tròng thông thường, loại kính này được thiết kế đặc biệt để điều chỉnh ánh sáng ngoại vi, từ đó hạn chế tín hiệu khiến mắt tiếp tục kéo dài trục nhãn cầu.

• Ưu điểm: giúp giảm tốc độ tăng độ cận.

• Nhược điểm: cần tuân thủ vệ sinh và tái khám thường xuyên.

Kính gọng chuyên dụng kiểm soát cận

Ngoài kính gọng đơn tròng truyền thống, hiện nay đã có các loại kính gọng được thiết kế riêng để kiểm soát cận, tiêu biểu như:

• Kính đa tròng.

• Kính DIMS (Defocus Incorporated Multiple Segments).

Đây là giải pháp đơn giản, dễ sử dụng, phù hợp với trẻ chưa sẵn sàng đeo kính áp tròng.

Thuốc nhỏ mắt Atropine nồng độ thấp

Atropine liều thấp dưới 0,05% được chứng minh có khả năng làm chậm tiến triển cận thị.

• Lợi ích: giảm nguy cơ tăng độ nhanh.

• Lưu ý: chỉ được sử dụng dưới sự chỉ định và theo dõi của bác sĩ chuyên khoa mắt.

Thay đổi lối sống và thói quen sinh hoạt

Ngoài các phương pháp can thiệp y khoa, việc thay đổi lối sống đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong kiểm soát cận thị ở trẻ:

• Tăng thời gian vui chơi ngoài trời: ít nhất 2 giờ/ngày.

• Giới hạn thời gian dùng điện thoại, iPad, máy tính.

• Duy trì tư thế ngồi học đúng: khoảng cách từ mắt đến sách 30–35cm.

• Cho mắt nghỉ ngơi định kỳ: áp dụng quy tắc 20-20-20 (mỗi 20 phút nhìn ra xa 20 feet trong 20 giây).

Khi nào cần đưa trẻ đi kiểm soát cận thị?

Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám mắt khi có các dấu hiệu sau:

• Độ cận tăng nhanh: trên 0.5D mỗi năm.

• Yếu tố di truyền: bố mẹ bị cận nặng.

• Triệu chứng thường gặp: trẻ hay nheo mắt, ngồi gần tivi, cúi sát vở khi học.

Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời sẽ giúp kiểm soát hiệu quả hơn.

Lưu ý quan trọng khi kiểm soát cận thị ở trẻ

• Khám mắt định kỳ 6 tháng/lần để theo dõi tiến triển cận.

• Lựa chọn phương pháp phù hợp: tùy theo độ tuổi, thói quen sinh hoạt và tình trạng mắt của trẻ.

• Kết hợp đồng bộ: phối hợp nhiều giải pháp như kính, thuốc và thay đổi lối sống để đạt hiệu quả cao nhất.

Kiểm soát cận thị ở trẻ không chỉ giúp trẻ nhìn rõ hơn trong hiện tại mà còn là khoản đầu tư cho thị lực lâu dài. Thay vì chờ đến khi cận nặng mới tìm cách điều trị, cha mẹ nên chủ động đưa trẻ đi khám định kỳ tại các bệnh viện và phòng khám mắt uy tín để được tư vấn phương pháp phù hợp.

Quan trọng nhất, cha mẹ cần đồng hành cùng con trong hành trình bảo vệ đôi mắt – bởi một thị lực khỏe mạnh sẽ mở ra tương lai tươi sáng cho trẻ.