Trong nhãn khoa, cắt dịch kính là một trong những phẫu thuật quan trọng nhằm điều trị các bệnh lý dịch kính – võng mạc. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng cần sử dụng laser nội nhãn để xử lý võng mạc. Với nhiều ca bệnh, bác sĩ chỉ định cắt dịch kính không laser nội nhãn, tập trung vào việc làm sạch dịch kính mà không can thiệp trực tiếp bằng laser. Vậy kỹ thuật này là gì, áp dụng trong những tình huống nào, ưu nhược điểm ra sao?

Cắt dịch kính không laser nội nhãn là gì?

Cắt dịch kính không laser nội nhãn (pars plana vitrectomy without endolaser) là phương pháp phẫu thuật trong đó bác sĩ loại bỏ một phần hoặc toàn bộ dịch kính trong mắt mà không tiến hành quang đông laser võng mạc trong quá trình mổ.

Điều này đồng nghĩa với việc:

• Phẫu thuật chỉ dừng lại ở việc loại bỏ các tác nhân gây cản trở thị lực như máu, mủ, xơ dịch kính hay dị vật nội nhãn.

• Võng mạc không bị tác động thêm bằng laser, nhằm tránh tạo sẹo hoặc thay đổi cấu trúc nếu không có tổn thương cần xử lý.

Khi nào cần cắt dịch kính không laser nội nhãn?

Không phải mọi trường hợp cắt dịch kính đều cần đến laser. Phẫu thuật không laser nội nhãn thường được chỉ định khi:

• Xuất huyết dịch kính đơn thuần: Do bệnh lý tắc mạch võng mạc, tăng huyết áp hoặc chấn thương, nhưng võng mạc vẫn nguyên vẹn.

• Nhiễm trùng nội nhãn (endophthalmitis): Bác sĩ cần loại bỏ mủ và vi khuẩn trong buồng dịch kính để kiểm soát viêm nhiễm.

• Dị vật nội nhãn: Khi mắt có dị vật do chấn thương, phẫu thuật giúp lấy dị vật ra mà không cần laser.

• Bong dịch kính sau: Nếu võng mạc không có vết rách, chỉ cần loại bỏ dịch kính gây đục.

• Một số trường hợp đặc biệt ở trẻ em: Ví dụ như bệnh lý võng mạc trẻ sinh non (ROP), bác sĩ cân nhắc cắt dịch kính mà không dùng laser trực tiếp.

Quy trình phẫu thuật cắt dịch kính không laser nội nhãn

Phẫu thuật thường được tiến hành trong phòng mổ vô trùng, với các bước cơ bản:

1. Gây tê hoặc gây mê: Giúp bệnh nhân thoải mái, không đau.

2. Tạo đường vào mắt: Thông qua 3 lỗ nhỏ trên củng mạc ở vùng pars plana.

3. Loại bỏ dịch kính bệnh lý: Sử dụng máy cắt dịch kính để lấy máu, mủ, xơ hoặc dị vật ra ngoài.

4. Bơm thay thế: Dịch kính được thay bằng dung dịch muối cân bằng (BSS), khí hoặc dầu silicone tùy tình trạng.

5. Kết thúc phẫu thuật: Không tiến hành bước laser võng mạc.

Thời gian phẫu thuật thường ngắn hơn so với cắt dịch kính có laser nội nhãn.

Ưu điểm của cắt dịch kính không laser nội nhãn

• Ít xâm lấn: Không sử dụng laser nên hạn chế được tác động lên võng mạc.

• Bảo tồn võng mạc: Giữ nguyên cấu trúc khi võng mạc không có tổn thương.

• Hạn chế biến chứng do laser: Như phù hoàng điểm, sẹo võng mạc hay giảm thị lực tạm thời sau mổ.

• Phục hồi nhanh hơn: Với các trường hợp chỉ cần làm sạch dịch kính.

Hạn chế và nguy cơ

Tuy có ưu điểm, cắt dịch kính không laser nội nhãn vẫn có một số hạn chế:

• Không phòng ngừa bong võng mạc: Nếu trong quá trình phẫu thuật chưa phát hiện vết rách nhỏ, việc không laser có thể dẫn đến nguy cơ bong võng mạc sau này.

• Nguy cơ tái phát xuất huyết: Đặc biệt ở bệnh nhân võng mạc đái tháo đường, nếu không laser xử lý tân mạch, máu có thể chảy lại.

• Cần theo dõi sát sau mổ: Để phát hiện kịp thời các biến chứng như tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể hay viêm nhiễm.

Chăm sóc sau phẫu thuật

Sau khi thực hiện cắt dịch kính không laser nội nhãn, bệnh nhân cần:

• Nghỉ ngơi, hạn chế hoạt động mạnh trong những ngày đầu.

• Dùng thuốc theo đúng đơn của bác sĩ (kháng sinh, chống viêm, hạ nhãn áp nếu cần).

• Giữ vệ sinh mắt, tránh để nước bẩn tiếp xúc vào mắt.

• Tái khám đúng lịch để kiểm tra sự hồi phục.

• Báo ngay cho bác sĩ khi có triệu chứng bất thường: đau nhức, mắt đỏ, nhìn mờ đột ngột.

Biến chứng có thể gặp

Dù được coi là an toàn, phẫu thuật này vẫn có thể gặp một số biến chứng:

• Tăng nhãn áp tạm thời.

• Đục thủy tinh thể tiến triển nhanh.

• Nhiễm trùng nội nhãn (hiếm).

• Xuất huyết tái phát hoặc bong võng mạc nếu còn tổn thương tiềm ẩn.

Cắt dịch kính không laser nội nhãn là lựa chọn tối ưu trong những trường hợp cần làm sạch buồng dịch kính mà võng mạc vẫn nguyên vẹn hoặc không có chỉ định laser. Kỹ thuật này an toàn, ít xâm lấn, giúp cải thiện thị lực và giảm nguy cơ biến chứng không cần thiết. Tuy nhiên, việc theo dõi sau mổ vẫn vô cùng quan trọng để phát hiện sớm các nguy cơ tiềm ẩn.

Nếu bạn hoặc người thân được bác sĩ chỉ định cắt dịch kính không laser nội nhãn, hãy yên tâm rằng đây là một phương pháp điều trị hiệu quả và phù hợp. Việc lựa chọn cơ sở y tế uy tín cùng đội ngũ bác sĩ chuyên khoa sẽ mang lại kết quả phục hồi tốt nhất.